Jest miejsce, w którym można dotknąć tysiącletniej historii, poczuć klimat życia w średniowiecznym grodzie i zobaczyć, gdzie „zaczęła się Polska”. Szlak Piastowski – najstarszy szlaku turystyki kulturowej w naszym kraju. Chociaż trasa ta istnieje już od czterdziestu lat, to za każdym razem można odkrywać ją na nowo! Okazuje się, że historia może być naprawdę fascynująca. Tajemnicze grodziska, majestatyczne kamienne ruiny oraz urzekające pięknem średniowieczne kościoły tworzą niesamowitą atmosferę podróży w czasie.

Początki dziejów Polski nieodłącznie związane są z dynastią Piastów. Członkowie tego rodu w X wieku stworzyli podstawy państwa  i sprawowali w nim rządy przez kolejne 400 lat. Swoje korzenie Piastowie mieli w Wielkopolsce, która przez pierwsze sto lat była centrum ich władzy, a i w późniejszych wiekach odgrywała niezwykle ważną rolę – jako miejsce koronacji królewskich oraz pochówku władców. Na Szlaku Piastowskim odnajdziemy echa tamtej epoki: gdzie mieszkał Mieszko, gdzie Chrobry przyjął królewską koronę, jak to się stało, że orzeł został godłem Polski oraz jak to możliwe, że potężny Kazimierz Wielki uciekał tajnymi tunelami.

Którędy prowadzi szlak?

Szlak Piastowski ma dwie trasy: północ – południe (z Wągrowca do Kalisza) oraz wschód – zachód (z Kowala do Lubina). Miejscem ich przecięcia jest Gniezno – centralny punkt całego szlaku. Razem mamy więc aż 33 miejscowości, położone na terenie dwóch województw.

Szlak Piastowski można zwiedzać na różne sposoby. Jedni przemierzają całą trasę, a inni dzielą ją na mniejsze odcinki. Szlak Piastowski to zasadniczo trasa samochodowa, ale mając więcej czasu polecamy wam podróżować rowerem. Do wielu miejsc dotrzemy również pociągiem (na odcinku Wągrowiec – Poznań – Gniezno – Trzemeszno – Mogilno). W przypadku wybrania pociągu polecamy skorzystać z usług naszego regionalnego przewoźnika jakim są Koleje Wielkopolskie. Przykładowo na trasie Poznań – Gniezno pociągi kursują średnio co 30 minut.

Co zwiedzić na Szlaku Piastowskim?

Co zatem można zobaczyć na szlaku? Zacznijmy od Gniezna, gdzie krzyżują się obie trasy. Już z daleka widoczna jest tysiącletnia katedra pw. Wniebowzięcia NMP, miejsce koronacji pięciu królów Polski, a także spoczynku św. Wojciecha, pierwszego świętego związanego z naszym krajem i jego patrona. Nie można przegapić słynnych Drzwi Gnieźnieńskich, które są unikatowym zabytkiem sztuki romańskiej. Nie mniejsze wrażenie zrobi na pewno pobliski kościół Franciszkanów z relikwiarzem bł. Jolenty, babki Kazimierza Wielkiego. Idealnym zakończeniem i podsumowaniem zwiedzania będzie wizyta w Muzeum Początków Państwa Polskiego, z jego multimedialną ekspozycją.

Klasyki, które trzeba zobaczyć

Jeśli planujecie dłuższą wizytę w Gnieźnie, to koniecznie zobaczcie całe miasto, nie tylko okolice katedry. W nawigacji po wszystkich najciekawszych miejscach pomoże wam wyznaczony w mieście Trakt Królewski. Możecie skorzystać z aplikacji Królika Goń! lub papierowych broszurek z Centrum Informacji Turystycznej. Na trakcie waszymi przewodnikami będą figurki królików, poukrywane w różnych punktach miasta. Każdy opowiada inną historię. Czy znajdziecie je wszystkie?

W połowie drogi między Poznaniem a Gnieznem, w miejscowości Dziekanowice, leży Ostrów Lednicki, nazywany często „Wyspą Władców”. W czasach pierwszych Piastów mieścił się na niej jeden z ich najpotężniejszych grodów. Dziś pozostały po nim imponujące ruiny, nad którymi pieczę sprawuje Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Niegdyś na wyspę prowadziły potężne mosty z dębowych bali, obecnie turystów wozi prom. Ostrów Lednicki jest też domniemanym miejscem spotkania króla Bolesława Chrobrego z cesarzem Ottonem III. Do muzeum należą również dwa inne grody z tej epoki: Gród w Gieczu (pow. średzki) oraz Grzybowie (pow. wrzesiński), które w czasach pierwszych Piastów należały do najpotężniejszych na ziemiach polskich i oba są zdecydowanie warte odwiedzenia!

Kierując się dalej na wschód, dotrzemy do Poznania. Stolica Wielkopolski oferuje sporo atrakcji, ale na początek warto zwiedzić  poznańską katedrę. Była siedzibą pierwszego polskiego biskupa, a później stała się nekropolią piastowskich władców. W jej pobliżu wznosi się gotycki kościół NMP, który pobudowano w miejscu kamiennego palatium Mieszka oraz pierwszej na ziemiach polskich chrześcijańskiej kaplicy. Dzisiaj zarys tej budowli wyznacza podświetlana w nocy instalacja. Zwiedzanie powinniśmy jednak zacząć od wizyty w ultranowoczesnym gmachu Bramy Poznania, gdzie multimedialna i interaktywna ekspozycja przybliży dziesięć wieków historii Ostrowa Tumskiego i Poznania. Do obiektów Szlaku Piastowskiego należą również ufundowany przez Mieszka Starego kościół Św. Jana za Murami oraz niedawno zrekonstruowany Zamek Królewski. W tym ostatnim można dowiedzieć się, jak to się stało, że osobisty herb Przemysła II – biały orzeł w koronie – został symbolem całej Polski. A przy okazji zamek, to świetny punkt widokowy na miasto!

Odkryj coś nowego!

Na południe od Poznania leży Lubiń (pow. kościański), w którym wznoszą się romańsko-gotycka bazylika i benedyktyński klasztor. Z tym ostatnim wg podań miał być związany sam Gall Anonim. Dzisiaj jednak najwięcej uwagi przyciąga słynna Benedyktynka, czyli produkowana w klasztorze ziołowa nalewka. Z kolei jadąc około 50 km na północ od stolicy Wielkopolski dotrzemy do Wągrowca, w którym znajduje się słynny pocysterski zespół klasztorny, a w pobliskim Tarnowie Pałuckim stoi najstarszy drewniany kościół w Polsce.

Również wschodnia część Wielkopolski jest bogata w piastowskie atrakcje. W Koninie stoi słup milowy z 1151 r. – najstarszy znak drogowy w tej części Europy. Natomiast Kalisz – według podań gród o starożytnych korzeniach – zaprasza na Zawodzie, gdzie wznosi się rekonstrukcja średniowiecznego grodu, miejsce licznych imprez, oraz pozostałości średniowiecznych budowli. Zwiedzając Kalisz nie zapomnijcie też o pysznych kaliskich andrutach!

Jeśli zdecydujemy się na wyprawę na wschód od Gniezna, koniecznie trzeba zatrzymać się w Trzemesznie i zobaczyć tamtejszą bazylikę. Dalej Szlak Piastowski biegnie dalej już na terenie woj. kujawsko-pomorskiego, gdzie znajduje się Mogilno, a w nim malowniczo położony klasztor Benedyktynów, którego historia sięga 1050 r. Na tej trasie tej leży również słynna Kruszwica z owianą legendą o złym królu Popielu tzw. Mysią Wieżą, a w rzeczywistości pozostałościami zamku Kazimierza Wielkiego. A to tylko kilka z kilkudziesięciu obiektów na szlaku!

Imprezy na szlaku

Trzeba pamiętać, że Szlak Piastowski to nie tylko niemi świadkowie dawnych czasów. To także kilkanaście corocznych imprez, które w niesamowity sposób ożywiają historię. Na dobry początek, już wiosną, zaprasza Festiwal Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej w Lądzie, gdzie można poznać zarówno życie w dawnym grodzie, jak i średniowiecznym klasztorze. Pod koniec lipca warto odwiedzić Gniezno, gdzie u stóp katedry organizowana jest Koronacja Królewska. Z kolei w sierpniu kilkuset rekonstruktorów zjeżdża się do Grzybowa koło Wrześni na Grzybowski Turniej Wojów, gdzie poza rozległym obozowiskiem w którym można podejrzeć średniowieczne rzemiosło, regularnie odbywają się pokazy walk, zakończone wielką bitwą finałową. W mistyczny świat pogańskich wierzeń wprowadzą zaś imprezy w grodzie w Gieczu, szczególnie listopadowe Dziady, w czasie których można podpatrzeć przedchrześcijańskie obrzędy pogrzebowe oraz  przenieść się do świata mitów i legend naszych słowiańskich przodków.

Od maja do listopada (grupy przez cały rok) można odwiedzić Gród Pobiedziska, gdzie pod czujnym okiem komesa grodu prezentowane są średniowieczne machiny oblężnicze (w tym strzelające katapulty), dawne uzbrojenie i inne aspekty życia w epoce Piastów. Na odważnych czeka możliwość samodzielnego wystrzelenia z trebusza czy potężnej kuszy wałowej. Warto również śledzić kalendarz wydarzeń tematycznych organizowane w grodzie. Rewelacyjnym przywitaniem wiosny na Szlaku Piastowskim może być chociażby Jare Święto, oczywiście również z udziałem licznych rekonstruktorów. Gród Pobiedziska ma w swojej ofercie również imprezy skrojone pod grupy szkolne.

Zwiedzanie Szlaku Piastowskiego polecamy w okresie od wiosny do późnej jesieni. Nie tylko ze względu na pogodę, ale też na fakt, że zimą wiele obiektów przechodzi niezbędne prace konserwatorskie. Zatem do zobaczenia na szlaku!

Więcej informacji znajdziecie również na stronie Szlaku Piastowskiego:  www.szlakpiastowski.pl

tekst: Jacek Cieślewicz
foto: Karol Budziński, Dariusz Bednarek, Tadeusz Lipień, Jacek Cieślewicz, Bartosz Styszyński, Karolina Szczepan,