Początki dziejów Wielkopolski giną w mrokach dziejów. Pierwsi ludzie pojawili się tutaj krótko po zakończeniu ostatniej epoki lodowcowej, a w ciągu kolejnych tysiącleci osiedlały się na tych ziemiach przeróżne ludy i kultury. Około VI w. na arenie dziejów pojawili się Słowianie, którym żyzna i bogata w lasy i jeziora okolica spodobała się tak bardzo, że zostali do dzisiaj.
Sprawy nabierają tempa pod koniec X w., kiedy to księciem w państwie Polan (wówczas niewielkiego władztwa na terenie dzisiejszej Wielkopolski) przejmuje Mieszko I. Ten jeden z najważniejszych mężów stanu w historii Polski w ciągu kilku dziesięcioleci buduje silne państwo obejmujące większość dzisiejszego ternu Polski. Książę wznosi obronne grody, wreszcie przyjmuje chrzest w obrządku łacińskim dzięki czemu zostaje pełnoprawnym władcą europejskim. Rządząc z Wielkopolski Mieszko wznosi w Poznaniu okazały kamienny pałac i pierwszą w kraju katedrę. Dzieło kontynuuje jego syn Bolesław Chrobry, który w roku 1000 spotyka się w Gnieźnie z cesarzem Ottonem III, gdzie razem snują plany zjednoczonej Europy, a w roku 1025 zostaje koronowany, również w Gnieźnie, na pierwszego króla Polski.
W kolejnych stuleciach centrum polityczne kraju przesunęło się na południe – do Krakowa, jednak Wielkopolska pozostała jednym z najsilniejszych regionów. Średniowiecze to z jednej strony okres lokowania miast (Poznań, Gniezno, Pyzdry i inne) i budowania klasztorów, z drugiej strony rozbicia kraju na samodzielne księstwa w czasie tzw. rozbicia dzielnicowego. Próby zjednoczenia dokonał wielkopolski książę Przemysł II, który w 1295 r. koronował się na króla.
Wieki XV i XVI to złoty okres w historii Polski, w tym także Wielkopolski. Bogaciła się ona w tym okresie na handlu, rosły miasta, a dobra koniunktura połączona z tolerancją religijną przyciągała przybyszów z bardzo daleka. W ówczesnej Wielkopolsce mieszkali Polacy, Niemcy, Żydzi, ale także Szkoci, Ormianie, Grecy czy Czesi. Z inicjatywy arcybiskupa Lubrańskiego utworzono pierwszą wyższą uczelnię w tej części kraju, a urodzony w Wągrowcu Jakub Wujek przetłumaczył Biblię na język polski, tworząc wzorzec literackiej polszczyzny. Warto też odnotować, że w 1555 roku w Poznaniu spłonęła na stosie pierwsza w Polsce domniemana czarownica.
Załamanie dobrej koniunktury przyszło w roku 1655, kiedy na samym początku wojny polsko-szwedzkiej (tzw. Potopu) wojska z wielkopolski poddały się bez walki w Ujściu. Kolejne 100 lat to czas niepokojów i wojen, ale zarazem rozwoju sztuki baroku, który to styl pozostawił po sobie w Wielkopolsce setki okazałych budowli. Jednym z wielkich mecenasów był ród Leszczyńskich, z którego wywodził się obrany w 1704 roku królem Stanisław Leszczyński.
Na skutek Rozbiorów Polski cały region dostaje się początkowo pod panowanie Królestwa Prus. Chwilowa wolność przychodzi wraz z wojskami Cesarza Francji Napoleona Bonaparte, które przez kilka tygodni przebywał w Poznaniu, skąd kierował losami całego kontynentu. Ostatecznie, po jego klęsce, Wielkopolska została podzielona pomiędzy Prusy i Rosję, który to podział widoczny jest do dziś w kulturze ludowej, zabudowie, języku i innych aspektach.
Wiek XIX to okres walki o zachowanie narodowej tożsamości. Mieszkańcy zaboru rosyjskiego wybrali walkę w powstaniach, natomiast wielkopolanie z zaboru pruskiego pracę organiczną i budowanie silnego społeczeństwa obywatelskiego. To także okres bezprecedensowego boomu gospodarczego, kiedy w Kaliszu i okolicach rozwija się przemysł tkacki, natomiast pruska część Wielkopolski staje się spichlerzem Niemiec, z gęstą siecią kolejową i nowoczesnym, zmechanizowanym rolnictwem. Strategicznie położony Poznań zostaje zamieniony w jedną z najpotężniejszych w Europie twierdz. W latach 1830-32 w Wielkopolsce przebywał Adam Mickiewicz. Poznań, Kalisz czy Leszno zapełniają się eleganckimi secesyjnymi kamienicami. Na początku XX w. w Poznaniu powstaje zamek cesarski – rezydencja cesarza Wilhelma II.
Wolność przyszła wraz z zakończeniem I Wojny Światowej oraz z wybuchem Powstania Wielkopolskiego – jedynego w pełni zwycięskiego w dziejach Polski. W czasach II RP Wielkopolska była jednym z najlepiej rozwiniętych regionów kraju. W 1929 roku w Poznaniu zostaje zorganizowana Powszechna Wystawa Krajowa – pierwowzór Międzynarodowych Targów Poznańskich. Sześć lat wcześniej w Bninie przychodzi na świat Wisława Szymborska, późniejsza noblistka.
Ogromne zniszczenia przynosi kolejny konflikt – II Wojna Światowa. Polskie wojska opuszczają Wielkopolskę w zasadzie bez walki, a na mieszkańców spada sześć lat okrutnej okupacji. W Żabikowie (dziś dzielnica Lubonia) i w Forcie VII w Poznaniu hitlerowcy wznieśli jedne z pierwszych obozów koncentracyjnych. W Chełmnie nad Nerem dokonuje się masowych egzekucji ludności żydowskiej. Koniec wojny przyniósł ciężkie walki, w których efekcie całkowitemu zniszczeniu uległa zabudowa Piły, a poważnemu uszkodzeniu centrum Poznania.
Z pewnością jednak historia Wielkopolski pisze się dalej – kto wie co przyniosą kolejne lata. Bądźcie jej świadkami razem z nami!
Po zakończeniu wojny i przejęciu rządów w Polsce przez partię komunistyczną w Wielkopolsce intensywnie rozwija się przemysł. W okolicy Konina i Turku powstało jedno z największych w Polsce zagłębi węglowo-energetycznych, w Poznaniu produkowane są lokomotywy i silniki okrętowe, we Wrześni sprzęt audio, w Pile żarówki a w Gnieźnie akumulatory. Wielkopolska zmienia swój charakter, od tego okresu większość ludności mieszka w miastach. Do historii przeszedł rok 1956, kiedy robotnicy z Poznania wznieśli pierwszy bunt przeciwko opresyjnej władzy. W 1957 roku utworzony zostaje Wielkopolski Park Narodowy.
W roku 1989 roku rozpoczęła się transformacja ustrojowa. Miejsce ciężkiego przemysłu zajęły nowe firmy – Allegro, Volkswagen, Philips, Amica czy Grupa Vox. Po trudnych przemianach Wielkopolska znowu jest w czołówce najszybciej rozwijających się regionów, z nowoczesnym portem lotniczym i siecią dróg ekspresowych. Jednocześnie odradzają się lokalne społeczności i tradycje – serowarskie, piwowarskie czy winiarskie. Od 1999 roku nad Jeziorem Lednickim odbywają się co roku modlitewne Spotkania Młodych, które gromadzą nawet 100 tys. osób. W 2008 roku Poznań gościł Konferencję ONZ ds. Zmian Klimatu, a cztery lata później stał się miejscem zmagań podczas Euro 2012.
Tekst: Jacek Cieślewicz
Foto: K. Budziński, D. Moebius, M. Grzeszczak, P. Stobiński, mapa i reprodukcja obrazu w domenie publicznej