Grodzisk Wielkopolski już w 1303 roku wymieniany był jako miasto. Jego rozwojowi sprzyjało położenie przy szlaku handlowym z Poznania na Dolny Śląsk. Ważnymi impulsami w tym rozwoju byli także osadnicy, a Grodzisk Wielkopolski jako miasto pogranicza zawsze był zamieszkany przez przedstawicieli różnych nacji i wyznań. W połowie XV wieku osiedlili się tu czescy husyci, a sto lat później – grupa braci czeskich, wygnana z Czech. Z myślą o nich Jan Ostroróg, ówczesny właściciel Grodziska, założył na północ od miasta tzw. nowe miasto.
Polska stolica piwa
Z przybyciem Czechów wiąże się rozwój grodziskiego piwowarstwa, którego złote czasy przypadły na wieki XVI i XVII. Najstarsza wzmianka o warzeniu piwa w Grodzisku pochodzi z 1601 roku – wtedy to założono tu cech słodowników. Piwowarstwo rozwijało się tu znakomicie przez kolejne wieki, a grodziskie piwo – mimo wielu dziejowych zawirowań – produkowane jest w tym mieście do dziś. Warto tutaj podkreślić, że grodziskie, zwane także grodziszem a z niemieckiego Graetzer to jedyny rdzennie polski gatunek piwa. Swego czasu Grodzisk wysyłał je nawet do USA i Japonii. Z grodziskim piwowarstwem wiążę się także legenda o ojcu Bernardzie z Wąbrzeźna. Miał on pobłogosławić znajdującą się na rynku wyschniętą studnię, która w cudowny sposób trysnęła najlepszą wodą źródlaną. Ta doskonała woda miała stać się bazą dla równie wybornego piwa. Legendę upamiętnia zabytkowa Studzienka ojca Bernarda oraz figura zakonnika stojąca obok.
Jeden Grodzisk, dwa miasta
Grodzisk Wielkopolski zachował ślady dawnych organizmów miejskich: średniowiecznego miasta lokacyjnego rozrastającego się wokół kwadratowego rynku (Stary Rynek), z którego pierwotnie wychodziło osiem ulic oraz tak zwanego „nowego miasta”, które tworzy prostokątny rynek (pl. Powstańców Wielkopolskich) z ośmioma ulicami, wychodzącymi z narożników. Obie części miasta łączy ulica Szeroka.
Centrum miasta jest Stary Rynek z XIX-wiecznym ratuszem i studzienką wspomnianego Bernarda z Wąbrzeźna. Dzięki jego błogosławieństwu – jak mówi legenda – z wyschniętej studni ponownie trysnęła woda i dlatego też ta właśnie studzienka nosi jego imię. Na środku rynku „nowego miasta” stoi neogotycki, poewangelicki kościół z 1905 roku, obecnie katolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Plac otacza zabudowa kalenicowa, piętrowa z końca XIX i początku XX wieku. Warto też zwrócić uwagę na pomnik Powstańców Wielkopolskich.
Grodziskie świątynie
Główną świątynią Grodziska jest kościół farny św. Jadwigi, postawiony, na miejscu starszego w I połowie XV wieku. Przebudowany został w formach manierystycznych, według projektu Krzysztofa Bonadury Starszego w pierwszej połowie XVII wieku. Przy kościele wznosi się najstarszy dom w Grodzisku – późnorenesansowa organistówka z 1658 roku.
Zabytkowe są także dwie inne świątynie Grodziska – pobernardyński barokowy kościół pw. Imienia Jezus i Niepokalanego Poczęcia NMP oraz drewniany kościół pw. Świętego Ducha, pochodzący z 1663 roku.
W otoczonym parkiem krajobrazowym dworze, wzniesionym przez niemieckich właścicieli miasta Heyderów w drugiej połowie XIX wieku, na miejscu dawnej rezydencji Opalińskich, mieści się dziś Muzealna Izby Tradycji Ziemi Grodziskiej, działająca w ramach Centrum Kultury Rondo.
Tekst: Anna Plenzler
Foto: Karol Budziński, UM Grodzisk Wlkp.
Galeria
