Piwo

Historia piwowarstwa w Wielkopolsce sięga najdawniejszych czasów naszego regionu, jako że piwo było jednym z tradycyjnych napojów Słowian i pojawia się nawet w legendzie o Piaście Kołodzieju – mitycznym założycielu pierwszej panującej dynastii. Również król Bolesław Chrobry znany był ze swojego zamiłowania do piwa. Cechy piwowarów powstawały już w średniowieczu, a przeciętny mieszkaniec wielkopolskiego miasta spożywał każdego dnia około 2 litrów piwa (na nasze standardy dość słabego, o zawartości alkoholu około 2%). Wiek XIX to czasy uprzemysłowienia piwowarstwa, a Wielkopolska jako region o silnych wpływach niemieckich mógł poszczycić się ogromnym zróżnicowaniem wytwarzanych tutaj piw.

Wielkopolskie klasyki

Najważniejsze dla naszej historii jest bez wątpienia piwo grodziskie, które jest jedynym stworzonym w Polsce stylem piwnym. Produkowane w Grodzisku Wielkopolskim od 1301 roku charakteryzuje się dymnym posmakiem, wysokim nasyceniem dwutlenkiem węgla, gęstą pianą i niską zawartością alkoholu. W dawnych czasach przypisywano mu nawet właściwości lecznicze oraz nazywano „polskim szampanem”. Po kilkunastu latach przerwy piwo grodziskie wróciło pod nazwą Piwo z Grodziska, a produkujący je Browar w Grodzisku ma w swojej ofercie kilka innych typów piwa, wszystkie wytwarzane jednak z unikatowego słodu oraz z użyciem specjalnych grodziskich drożdży. W Grodzisku Wielkopolskim co roku odbywa się piwny festyn pod nazwą Grodziskie Piwobranie.

Bogatą tradycję ma również Browar Fortuna z Miłosławia, słynący z wytwarzania piwa w otwartych kadziach. Piwo powstaje u nas wciąż w bardzo zbliżony sposób do tego, jak warzono je jeszcze w XIX w. Piwo po dodaniu drożdży fermentuje w nich tak, jak chciała natura: bez sztucznego przyspieszania, bez poddawania ciśnieniu czy temperaturze. Kultowym piwem jest Fortuna Czarna – piwo dolnej fermentacji wyrabiane z palonego słodu, która została wpisana na Listę Produktów Tradycyjnych.

Otwarta fermentacja i tradycyjne metody produkcji charakteryzują również Browar Czarnków, znajdujący się – jak wskazuje nazwa – w Czarnkowie. Zabytkowy budynek browaru pochodzi z 1893 roku i stoi na ruinach dawnego zamku. Flagowym produktem Browaru Czarnków jest piwo Noteckie (jasne, ciemne, pils, miodowe, imbirowe), które od 2006 roku znajduje się na polskiej Liście Produktów Tradycyjnych. Drugą wielkopolską marką browaru jest Gniewosz, produkowany w browarze pod Chodzieżą. Charakterystyczne dla Czarnkowa są zdobione butelki o poj. 0,33 l.

Największym browarem w Wielkopolsce jest bez wątpienia Lech – Browary Wielkopolskie, wchodzące w skład Kompanii Piwowarskiej (obecnie w składzie międzynarodowej Asahi Group), produkujący 7,5 mln. hl piwa rocznie. Wytwarzanym jedynie w tym browarze piwem jest Lech Pils, z charakterystyczną złotą etykietą. Przede wszystkim jednak browar jest otwarty do zwiedzania. Profesjonalnie przygotowane centrum wycieczkowe to spora atrakcja, a trwająca około 90 min. wycieczka z przewodnikiem kończy się w przybrowarnianym pubie. Rezerwacja zwiedzania obowiązkowa. Szczególnie polecamy wycieczki prowadzone w gwarze poznańskiej!

Od kilku lat w Polsce, a w tym także w Wielkopolsce, trwa tak zwana „piwna rewolucja”, która oznacza odwrót od masowo produkowanego piwa na rzecz wyrobów regionalnych oraz rzemieślniczych. Na fali rewitalizacji dawnych browarów wskrzeszony został Browar Niechanowo (koło Gniezna) oraz Browar Bojanowo (niedaleko Leszna), które odtwarzają stare receptury tradycyjnych gatunków piwa.

Piwa rzemieślnicze

Szukając bardziej oryginalnych smaków należy koniecznie spróbować piwa z jednego z wielu browarów rzemieślniczych. Na południu regionu szybko rozwija się Browar Nepomucen (okolice Rawicza), który może pochwalić się tak odważnymi kompozycjami jak Forest IPA, Smoked Lager, Imperial Baltic Porter czy American Pale Ale. W Poznaniu i okolicy swoje autorskie kompozycje tworzą pasjonaci z Browar Kingpin, Ministerstwo Browaru, Browar Szałpiw oraz Browar Za Miastem. Ich wyrobów najlepiej szukać w dobrych pubach w mieście.

Całkiem niedaleko Poznania znajdziecie też Browar Gzub. W małej miejscowości Annopole niedaleko Środy Wielkopolskiej nie tylko powstaje dobre piwo, ale można też cieszyć się nim na miejscu w rewelacyjnym ogródku piwnym. Najlepiej zajrzeć tam podczas jednego z licznych piwnych eventów, ale można też połączyć wizytę w browarze z przejażdżką Średzką Kolejką Powiatową.

Liczba nowych browarów rośnie z każdym rokiem. Wśród najnowszych warto wspomnieć Browar TEY (tutaj znajdziecie klasyki: pils, IPA, pszenica) z podpoznańskich Sadów oraz Browar Psotnik z Krzywinia (tutaj z kolei mają naprawdę odważne kompozycje). Swoich miłośników ma też Rock Browar Jarocin, którego spróbować możecie m.in. podczas wizyty w Spichlerzu Polskiego Rocka.

Do Wielkopolski dotarł również pomysł tak popularny w Czechach czy Bawarii jakim są browary restauracyjne. Możemy pochwalić się już kilkoma takimi przedsięwzięciami. W Kaliszu koniecznie odwiedźcie browar i restaurację Złoty Róg. W Gnieźnie, kilka kroków od rynku, działa Dobry Browar. Z kolei w Poznaniu warto zajrzeć do Brovarii (mieszczącej się przy Starym Rynku) oraz do restauracji Ułan Browar.

Wino

Tradycje winiarskie w Wielkopolsce sięgają również wczesnego średniowiecza, kiedy to warunku do uprawy winorośli były lepsze niż obecnie, ze względu na cieplejszy klimat. Pamiątką po tamtych czasach są nazwy miejscowości jak Winogrady czy Winiary. Obecnie, wino pomału wraca do naszego regionu.

Na rogatkach Grodziska Wielkopolskiego znajduje się Winnica Katarzyna, w której na obszarze 40 arów rosną szczepy Bianca, Seyval Blanc, Riesling, Johanniter, Muscat Odesski, Pinot Gris, Regent, Rondo Dornfelder oraz Pinot Noir. Na miejscu wytwarzane są wina białe, różowe oraz czerwone, zarówno pochodzące z jednego szczepu winogron (np. Pinot Noir 100%) jak i wina kupażowane (np. Riesling 70% + Johanniter 30%). Winnica organizuje zwiedzanie winnicy, połączone z degustacją dla grup liczących maksymalnie 25 osób.

Na północny zachód od Poznania leży natomiast Winnica Dolina Samy, która jest małym rodzinnym projektem, realizowanym od 2010 roku. Uprawiane są w niej szczepy Regent i Solaris. W ofercie winnicy znajduje się obecnie kilkanaście różnych win, zarówno białych jak i czerwonych, sprzedawanych pod wspólną marką Sama Valley. Od lekkich i aromatycznych białych win ze szczepu Solaris po wyraziste wina czerwone z nutą owocu wiśni i czereśni z delikatnym aromatem czarnego pieprzu.

Wino owocowe

Godną uwagi ciekawostką jest także produkcja markowych win owocowych. Przez wiele lat zwrot “wino owocowe” nabrał złej sławy i złych skojarzeń, tymczasem w Konińskiej firmie Vinkon produkowane są świetnej jakości wina z porzeczek, wiśni, jabłek, jarzębiny czy owocu dzikiej róży. Wina owocowe z Konina należą do Sieci Dziedzictwa Kulinarnego Wielkopolski. Wyrobów tych najlepiej szukać na wszelkiego jarmarkach i festynach w regionie, ale można też je kupić w sklepie internetowym.

Tekst: Jacek Cieślewicz
Foto: Jacek Cieślewicz, arch. Browaru Fortuna