Tradycje młynarskie w położonym nad rzeką Wełną Jaraczu sięgają XV wieku. Z tego okresu pochodzi pierwsza wzmianka o młynie poruszanym kołem wodnym. A skąd w nizinnej Wielkopolsce urządzenia, do pracy których potrzebny jest silny nurt wody? Otóż Wełna, prawy dopływ Warty, która niemal w całym swoim biegu jest rzeką spokojną, wręcz dostojną, na 3,5-kilometrowym odcinku w okolicach Jaracza przybiera nurt tak bystry, że zyskała nawet przydomek potoku górskiego. Prąd wody na tym odcinku jest wystarczająco silny, by wprawić w ruch młyńskie koło, które z kolei poprzez napęd uruchamia żarna mielące ziarna zbóż na mąkę.
W Muzeum Młynarstwa w Jaraczu znajduje się cała osada młyńska. Składają się na nią: młyn wodny z przełomu XIX i XX wieku z systemem kanałów, a także dwa wiatraki – koźlak z XVIII wieku i niemal „współczesny” wiatrak turbinowy, stajnia i dom mieszkalny z XIX wieku. We młynie można oglądać wystawę, która ukazuje cały cykl mielenia zboża, a także modele różnych innych młynów. Czynny jest wiatrak-koźlak; często można podziwiać pokazy jego pracy wykorzystujące siłę wiatru. Co ciekawe, wiatrak ten został przeniesiony do Jaracza z miejscowości Czacz koło Śmigla.
Interesująca jest ekspozycja w dawnej stajni, gdzie można zobaczyć sposoby mielenia zboża metodą ręczną albo tzw. kieratową przy wykorzystaniu siły mięśni zwierząt, najczęściej koni. Stylizowany Dom Młynarza to z kolei miejsce prezentacji unikatowej w skali kraju kolekcji modeli typów wiatraków, które pracowały niegdyś w całej Polsce. Na całym terenie muzeum wystawione są także inne urządzenia techniczne służące do napędzania młynów, od silników elektrycznych po maszyny parowe.
Muzeum organizowane są zajęcia dla grup zarówno dla przedszkolaków, uczniów i studentów. Można się tu dobrze zabawić podczas imprez cyklicznych: Marzanny, Festynu Młynarskiego czy corocznych Spotkań Miłośników Wiatraków i Młynów Wodnych.
Muzeum czynne od wtorku do soboty w godz. 9-16 (zimą do 15), a w niedziele w godz. 11-17 (zimą do 15). Bilety: 5 i 3 zł.
Muzeum Młynarstwa w Jaraczu jest oddziałem Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie.
Tekst: Jacek Y. Łuczak
Foto: Jacek Cieślewicz
Galeria
