Wieleń przez wiele stuleci leżał w strategicznym miejscu: rzeka Noteć stanowiła naturalną granicę między Polską a Pomorzem, natomiast w mieście znajdowała się przeprawa. Pierwszy raz wspomniał o nim już Jan Długosz w opisach wypraw Bolesława Krzywoustego w latach 1108-1109. Prawa miejskie Wieleń otrzymał w 1348 roku. Do początku XVI wieku miasto było lennem królewskim. W latach międzywojennych Notecią biegła granica między Polską a Rzeszą. Część miasta była po stronie polskiej, a część – jako Wieleń Północny, po niemieckiej. Po II wojnie światowej podział ten zachował się – południowa część Wielenia należała do powiatu czarnkowskiego, a północna – do trzcianeckiego. Połączenie nastąpiło dopiero po reformie administracyjnej z 1975 roku.
Ozdobą Wielenia jest XVII-wieczny kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła ufundowany przez żonę Jana Czarnkowskiego – Zofię Czarnkowską z Herburtów. Najcenniejsze w kościele są ołtarze: wczesnobarokowy główny z obrazem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz boczne, pochodzące z okresu późnego baroku. Warto zwrócić też uwagę na wykonaną w stylu renesansowym ambonę oraz kaplicę św. Stanisława Kostki, w której znajduje się sarkofag jej fundatora – Jana Kostki.
Za Notecią stoi kościół św. Rocha, pierwotnie wybudowany jako zbór ewangelicki. Po drodze natkniemy się na pałac Sapiehów. Zbudował go wojewoda smoleński Piotr Sapieha w miejscu nieistniejącego średniowiecznego zamku. W czasie II wojny światowej pałac został spalony, ale zachowały się mury. Poza tym można tu zobaczyć pozostałości oficyny, oranżerii i domu ogrodnika, a na zabytkowym cmentarzu także kaplicę-mauzoleum rodziny von Schulenburg, XIX-wiecznych właścicieli pałacu.