Dzieje miasta związane są z jego położeniem – wśród gęstych lasów nad wijącą się setkami zakoli rzeką Gwdą, prawym dopływem Noteci. Właśnie rzece tutejsza średniowieczna osada rybacka zawdzięczała swój początkowy rozkwit. Mieszkańcy trudnili się także obróbką drewna z okolicznych lasów, stąd najprawdopodobniej wzięła się nazwa Piła. Pod tą nazwą zanotowana została w 1449 roku w pierwszym dokumencie pisanym już jako miasto. Dokument lokacyjny nie zachował się, ale potwierdzenie nadania praw miejskich wydał w 1513 roku król Zygmunt Stary.
Piłę kilkakrotnie dotknęło całkowite zniszczenie. W 1626 roku miasto spłonęło podczas pożaru, a krótko po odbudowie zniszczyli je Szwedzi w czasie Wojny Północnej. Piła za każdym razem podnosiła się z kolan. W końcu XVIII i na początku XIX wieku miasto stało się sporym ośrodkiem sukiennictwa i… jedwabnictwa. W Pile (podobnie jak w niedalekim Złotowie) było wówczas wiele hodowli jedwabników.
Stanisław Staszic jest symbolem miasta
Po rozbiorach Piła znalazła się w Prusach i pozostała w granicach Rzeszy po I wojnie światowej, nie wróciła do Polski. W czasie II wojny stała się jednym z najważniejszych niemieckich ośrodków zbrojeniowych, produkowano tu m.in. części lotnicze.
W 1945 roku Niemcy zamienili miasto w twierdzę, włączając je do systemu umocnień zwanych Wałem Pomorskim. Walki spowodowały, że Piła została doszczętnie zniszczona, w zasadzie miasto przestało istnieć. Na dodatek cegły ze zburzonych domów zostały wywiezione do odbudowy Warszawy.
Dom Staszica
Dzisiaj Piła jest przepięknie położona w ramionach Gwdy, otoczona lasami i jeziorami. W granicach miasta leży rezerwat Kuźnik, obejmujący dwie rynny polodowcowe i wzniesienie morenowe o stromych stokach z niezwykle rzadką roślinnością.
Piła i okolice świetnie nadają się na aktywny wypoczynek. Popularne są spływy kajakowe Gwdą (w granicach miasta znajdują się przystanie kajakowe). Aktywnie wypocząć można także nad jeziorem Płotki – jest tam plaża, baza noclegowa i gastronomiczna i wypożyczalnie sprzętu wodnego. Aktywności sprzyjają alejki spacerowe na Wyspie i bulwarach nad Gwdą. Okolicę można podziwiać także z lotu ptaka, korzystając z możliwości jakie daje pilski aeroklub i lotnisko.
Park na wyspie
W Pile trzeba zobaczyć zabytkowy dom Stanisława Staszica, najsłynniejszego mieszkańca miasta, neogotycki kościół św. Stanisława Kostki, neobarokowy kościół św. Rodziny oraz świątynię pw. św. Antoniego Padewskiego o niezwykle ciekawej architekturze. W centrum można natknąć się na kamienice z przełomu XIX i XX wieku, które ocalały ze zniszczeń wojennych. Ciekawe architektonicznie są także budynek dawnej poczty, niegdysiejsze kasyno oficerskie oraz dawną siedzibę władz Rejencji Pilskiej, obecnie szkoły policyjnej.
Tekst: Jacek Y. Łuczak
Foto: J. Oboruda, UM Piła