Bez wątpienia najważniejszym zabytkiem Trzemeszna jest późnobarokowa bazylika pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Bazylika w Trzemesznie łączy w sobie elementy wcześniejszych założeń architektonicznych. Prócz wystroju rokokowego widoczne są ślady budowli romańskich i gotyckiej. Ma kształt trójnawowej bazyliki z dwoma wieżami po stronie zachodniej i kopułą w części centralnej.
W zachodniej części kościoła znajdują się romańskie kolumny oraz jedno z najstarszych sklepień gotyckich w Wielkopolsce. To dzięki nim bazylika w Trzemesznie znalazła się na Szlaku Piastowskim.
Z Trzemesznem związana jest legenda, sięgająca do najdawniejszych czasów piastowskich. To właśnie tutaj miało zostać złożone ciało Świętego Wojciecha, po wykupieniu go z rąk Prusów przez Bolesława Chrobrego, a przed przeniesieniem do Gniezna. O historii tej przypomina rzeźba świętego – symboliczny grób – w ołtarzu.
Widoczne na ścianach malowidła nawiązują do motywu ofiary ze starego i nowego testamentu. W części wschodniej widzimy zrekonstruowany ołtarz główny, który tworzą przypisywany Franciszkowi Smuglewiczowi obraz przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny oraz rzeźby św. Wojciecha, Archanioła Michała, św. Augustyna i Archanioła Gabriela. Franciszek Smuglewicz był również twórcą przepięknych zdobień kopuły, będącej najbardziej charakterystycznym elementem bazyliki.
W świątyni zachowały się epitafia i nagrobki opatów trzemeszeńskich. Warto również zatrzymać się przy pozostawionym fragmencie muru jaki został po spaleniu świątyni w 1945 roku, by uświadomić sobie ogrom szkód wyrządzonych w czasie wojny. Prace rekonstrukcyjne trwały aż do 1960 roku.
Na placu przed kościołem turysta zobaczy późnobarokową dzwonnicę oraz klasycystyczną figurę z 1782 roku. Nie zachowało się natomiast wiele z zabudowań klasztornych – pałac opacki został przebudowany i pełni rolę plebanii. Warto też rozejrzeć się po okolicy. Bazylika w Trzemesznie położona jest malowniczo nad brzegiem jeziora i w sąsiedztwie innych interesujących budynków.
28 października 1969 r. kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Trzemesznie został podniesiony przez Ojca św. Pawła VI do godności bazyliki mniejszej.
Galeria
